სარეიტინგო სააგენტო “Fitch” მა საქართველოს რკინიგზის საკრედიტო რეიტინგის მოლოდინი 2024 წლის ბოლოს „პოზიტიურიდან” “სტაბილურამდე” შეამცირა, ამასთან რეიტინგი უცვლელად “BB-“დონეზე დაადასტურა.
საერთაშორისოდ აღიარებული, სარეიტინგო შეფასების ბადის მიხედვით, “BB -“ დონე, (იხ. ბადე) არასინვესტიციო ხარისხის, ყველაზე დაბალ – მნიშვნელოვანი საკრედიტო რისკების მქონე კომპანიის ხარისხს შეესაბამება.
ბიზნესი BB – დონის რეალურ შეფასებად, ხშირად ე.წ. junk (სანაგვე) ინვესტიციების კატეგორიად თვლის.
ფაქტიურად, ამ შეფასების საფუძველზე ნებისმიერი ინვესტორი თუ უცხოური საფინანსო საბანკო ორგანიზაცია საქართველოს რკინიგზაში მაღალი საკრედიტო რისკის გამო თავს იკავებს ინვესტიციის განხორციელებისგან.
გასაკვირი არ არის, რომ 2010 წლის შემდეგ, „რკინიგზის მოდერნიზაციის პროექტის“ გარდა, დღემდე უცხოური ფინანსური ჩართულობით მხსვილი ფინანსურად ტევადი ინფრასტრუქტურული პროექტი არ განხორციელებულა.
რით არის განპირობებული საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტოების მიერ საქართველოს რკინიგზის საინვესტიციო მიმზიდველობის ესოდენ დაბალი შეფასება და რა დონეზე იმყოფებიან რეგიონის ქვეყნები, გთავაზობთ ჩვენს ანალიტიკას.
ბოლო 15 წლის განმავლობაში საქართველოს რკინიგზის საკრედიტო რეიტინგის არ გაუმჯობესებულა და ფაქტიურად „BB – „ არასაინვესტიცოთ მიმზიდველ დონეზეა შეჩერებული, რაც იმაზე მოწმობს, რომ საქართველოს რკინიგზაზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯები კომპანიის ფინანსურ – ეკონომიკური გაუმჯობესების თვალსაზრისით არ განხორციელებულა.
საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტო “Fitch” ის შეფასებით, საქართველოს რკინიგზის საინვესტიციო მიმზიდველობა მნიშვნელოვნად დაბალია, რეგიონის, მათ შორის შუა დერეფნის ქვეყნების რკინიგზების ანალოგიურ მაჩვენებლებთან შედარებით.
ასე მაგალითად, (იხ დიაგრამა) საქართველოს რკინიგზის საინვესტიციო მიმზიდველობა 8 საფეხურით ჩამორჩება ესტონეთის, 7 – 7 საფეხურით ლიტვის და ლატვიის, რაც შეეხება დერეფნის ქვეყნებს 4 საფეხურით ჩამორჩება ყაზახეთის რკინიგზიის მაჩვენებელს და 2 საფეხურით აზერბაიჯანის, ერთი საფეხურით უკეთესი მდგომარეობა აქვს სომხეთთან და ორი საფეხურით საომარ მდგომარეობაში მყოფ უკრაინასთან.
ფინანსური ანგარიშის თანახმად, საქართველოს რკინიგზის 2.6 მილიარდი ლარის აქტივების 61 % ს ანუ 1.6 მილიარდი ლარის ვალდებულებები შეადგენს. კომპანიის ვალდებულებებს შორის ყველაზე მსხვილი 2021 წელს გამოშვებული 500 მლნ დოლარის ევროობლიგაციებია.
ქვეყნის მშპ ში საქართველოს რკინიგზის შემოსავლების წილის 2011 – 2024 წლების ტრენდი (იხ დიაგრამა), ნათლად მიუთითებს, რომ 2011 – 2015 წლებში ქვეყნის ყველაზე მსხვილი კომპანიის შემოსავლების წილი მშპ ში 2 % იან ნიშნულთან მერყეობდა, 2016 – 2022 წლებში, რკინიგზის შემოსავლების წილი მშპ ში შემცირდა და 1 % იან ზღვარს მიუახლოვდა.
2023 – 2024 წლებში სახეზეა, მშპ ში რკინიგზის შემოსავლების წილის მაჩვენებლის 1 % იან ნიშნულზე დაბლა დაცემა. სახეზეა ქვეყნის მიერ გამოშვებულ საერთო პროდუქციაში რკინიგზის შენატანის პერმანენტული შემცირების ტენდენცია, რაც განაპირობებს “Fitch” ის საკრედიტო რეიტინგის გაუარესებას.
ქვეყნის სატრანსპორტო სექტორში საინვესტიციო მიმზიდველობა უცხოურ პირდაპირ ინვესტიციებში სატრანსპორტო სექტორში ჩადებული ინვესტიციის მოცულობით ფასდება, რომელიც ბოლო 10 წლის განმავლობაში, მილევადი დინამიკით ხასიათდება.
ტრანსპორტის წილი პირდაპირ უცხოურ ინვესტიციებში ყველაზე მაღალი 580.6 მლნ დოლარი, საერთო ინვესტიციის 35 % 2016 წელს ფიქსირდება, შემდგომ ინვესტიციები მოცულობა კლებულობს და 2021 წელს ინვესტიციები ტრანსპორტის სფეროში პრატიკულად ნულს უტოლდება (იხ. დიაგრამა).
2024 წელს ისედაც შემცირებული 1.3 მილიარდი დოლარის, პირდაპირი ინვესტიციების ფონზე, ტრანსპორტის და ლოგისტიკის სფეროში მხოლოდ 97.4 მლნ დოლარი შადგინა, რაც მთლიანი პირაპირი უცხოური ინვესტიციის მხოლოდ 7 % შეადგენს.
2019 – 2024 წწ ტრანსპორტის სფეროში ინვესტიციების შემოდინების შემცირების ეს პერიოდში ინფრასტრუქტურის განვითარებისათვის გაშვებულ შესაძლებლობად უნდა ჩაითვალოს.
დასკვნის სახით – საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტო “Fitch” ის შეფასებით, საქართველოს რკინიგზის საინვესტიციო მიმზიდველობა მნიშვნელოვნად დაბალია, რეგიონის, მათ შორის შუა დერეფნის ქვეყნების რკინიგზების ანალოგიურ მაჩვენებლებთან შედარებით.
საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტო “Fitch” ის შეფასება, საქართველოს რკინიგზას მნიშვნელოვან საკრედიტო რისკების მქონე კომპანიად წარმოაჩენს, ასეთი პოზიციონირება, პირველ რიგში უცხოური ინვესტიციების სიმცირითაა განპირობებული, რაც საბოლოოდ – მომსახურების დაბალ ხარისხში, ტექნიკური აღჭურვილობის ჩამორჩენილობაში და აქტივების მაღალი ცვეთაში აისახება.
